Een nieuw buzz-woord is zelfregulering. Bedrijven en overheden sturen aan op minder regels en meer verantwoordelijkheid bij de bedrijven zelf leggen. Ze dienen zelf hun daden te controleren. De overheid gaat er vanuit dat bedrijven door ze zelf de verantwoordelijkheid te geven, ze dat ook nemen. Maar is dat zo?
Laten we een kijken naar artsen. Ze zijn erg bezig met gezondheid en voorkomen van ziektes. Ze weten dat handen wassen een belangrijk onderdeel van is. Wat schetst ieders verbazing dat een heleboel artsen hun handen niet wassen na het plassen? In een Amerikaans ziekenhuis werden in het toilet camera’s opgehangen waar mensen in India naar keken en noteerden wie zijn handen niet wasten. Het aantal artsen dat hun handen wasten steeg enorm. Hoe sterk ben jij als het gaat om slechte gewoontes als roken, snoepen of te weinig sporten? Is jouw zelfregulering dan wel goed?
Maar dat gaat om individuen, niet om bedrijven. Bedrijven worden gerund door individuen die samen werken, zijn ze samen dan wel rationeel en in staat tot zelfregulering?
Oke dan zelfregulering op top niveau: de Olympische Spelen. Er wordt streng gecontroleerd op doping. De atleten moeten aangeven waar ze ze wanneer verblijven en kunnen onverwacht een doping controle krijgen. Ze moeten hun urine in speciale buisjes deponeren. Die worden dan onderzocht in een speciaal laboratorium. Een waterdicht systeem zeg maar. Toch niet, zelfs de Russische inlichtingen dienst werkte mee met het verwisselen van de urine stalen via een gat in de muur. Zeg maar een gat in het systeem. Maar ja wat kan je verwachten als je als Russische dopings agentschap Russische atleten moet checken. Zelfregulering voor de Russische overheid. Of terwijl WC-Eend controleert WC-Eend.
Maar dat de Russen dit doen wil toch niet zeggen dat bedrijven dit ook doen? Of wel soms? Wat te denken van een van de grootste beurs fraude van de afgelopen decennia? Een van de oud topmannen van de Nasdaq had een eigen effectenbedrijf. Dat hij wist uit te bouwen tot een van de grootste handelaren. Zijn kantoor haalde steevast klinkende resultaten met beleggen. Steeds meer rijke klanten stroomde binnen. Het ging hem voor de wind. Totdat bleek dat hij zijn geld helemaal niet belegde, maar dat het een zeer goed opgezette ponzifraude was. De winsten die beleggers uitgekeerd kregen, werden betaald uit de inleg van nieuwe speculanten. Zou die man dan nog nooit van zelfregulering gehoord hebben? Nu hoor ik al vele van jullie denken: “Dat is een dood ordinaire oplichter. Dat zegt nog niks over dat bedrijven zich zelf niet kunnen reguleren”.
Prima dan zal ik een verhaal vertalen van een Duitse autofabrikant. In Amerika worden strenge regels gesteld aan de hoeveel CO2 die een auto mag uitstoten. In plaats van een betere motor te ontwikkelen, ging dit bedrijf zover dat ze software ontwikkelde die in staat was om te detecteren wanneer de auto op de rollerbank staat. Zodra dat het geval is wordt het motormanagement aangepast dat de auto zuiniger rijdt. Zodra hij weer op de weg rijdt, gaat de CO2 uitstoot omhoog. Zou er niemand binnen dat bedrijf denken: “We zijn bezig om mensen te vergiftigen? Dit moeten we misschien niet doen?”
Nee, neem dan onze geliefde oliemaatschappijen. Eind jaren 70 wisten ze al dat het verbranden van olie gevolgen heeft voor het klimaat. Zijn ze toen gaan nadenken hoe ze deze wereldwijde catastrofe kunnen voorkomen? Zijn ze massaal ingesprongen op duurzame energie? Als je in zelfregulering gelooft zou dat toch het geval zijn? Als medewerker binnen een bedrijf wil toch niet de dood van miljoenen mensen op je geweten hebben?
Onderzoek toont aan de zelfregulering tot op zeker hoogte werkt. Maar als mensen weten dat hun werk na afloop door anderen gecontroleerd wordt. Dan doen ze toch meer hun best om het volgens de regels te doen.
Zelfregulering is net zo iets als geloven dat er een goudpot aan het einde van de regenboog staat.
